چگونگی سازگاری باورهای دینی و الگوهای فکری مدرن در ذهن ایرانیان

از آن هنگام که مدرنیته به ایران پا گذاشته و مظاهر آن در مقیاس وسیع به زندگی روزمره ایرانیان وارد شده، افراد گوناگونی از منظر حوزه های تخصصی دینی، اجتماعی و اقتصادی به تحلیل این فرآیند و آثار و پیامدهای آن در ایران پرداخته اند. در سطحی دیگر افراد دیندار عادی قرار دارند که در طول زندگی روزمره خود با مظاهر مدرنیته در عرصه های گوناگون مواجهه و برخورد داشته و دربرابر آن از خود واکنش نشان می دهند. این پژوهش در جستجوی مکانیزم ها و مسیرهایی است که افراد دیندار طی زندگی هرروز? خود در مواجهه با مظاهر مدرنیته آن ها را اتخاذ می کنند. با استفاده از روش مصاحبه عمیق داده های مربوط به 27 نفر مصاحبه شونده جمع آوری گردید و داده ها با استفاده از کدگذاریِ روش نظری? مبنایی مورد تحلیل قرار گرفتند. پس از تحلیل یافته ها «مواجهه با مظاهر مدرنیته» به عنوان پدید? اصلی انتخاب گردید و شرایط علّی، زمینه ها، شرایط میانجی و پیامدها حول آن شکل گرفتند. خود پدید? اصلی در ابعاد مختلفی چون نوع حجاب و پوشش، روابط اقتصادی، الگوهای ازدواج، روابط دوستی با جنس مخالف، حقوق زنان، اشتغال زنان و تکنولوژی مورد بررسی قرار گرفت و مهم ترین شرایط علّی بروز این پدیده تحت عناوین ورود به دانشگاه، نوع شغل، معاشرت با افرادی با عقاید متفاوت با خود، تیپ فکری و رفتاری فرزندان و زندگی در خارج از کشور دسته بندی شدند. نقش عوامل ساختاری دیگری که در انتخاب راهبردها تأثیر داشتند تحت عنوان شرایط میانجی بررسی شدند و شامل سن، خانواده و شرایط تحصیلی فرد گردیدند. در نهایت راهبردهایی که از سوی افراد در مواجهه با مظاهر مدرنیته اتخاذ گردیده اند در دو دست? تطبیق درونی و تطبیق بیرونی دسته بندی شده اند که تفاوت آن ها در وجود بازاندیشیِ صورت گرفته از جانب فرد در دین است که به استدلال یا عدم استدلال آگاهانه از سوی فرد دربار? اتخاذ راهبردها در مواجهه با مظاهر مدرنیته می انجامد.